رمضان از چه کلمه ای ریشه گرفته شده است؟
رمضان، نهمین ماه از ماه­های قمری در تقویم اسلامی و بین ماه­های شعبان و شوال است. ریشه کلمه رمضان از رمض است و رمض به معنی داغی سنگ در اثر شدت حرارت تابش خورشید و به معنی شدت گرما می­باشد.[1] در بیان علت نامیده شدن این ماه به این اسم گفته شده است: چون در لغت قدیم، اسامی ماه­ها را به نام آن زمانی از سال که در آن قرار داشته نام گذاری ­کرده­اند و رمضان در موقع نام گذاری، هنگام تندی حرارت گرما واقع شده بود.[2] رمضان تنها ماهی است که خدا از آن در قرآن نام برده است (شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِيَ أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَن كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلاَ يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُواْ الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُواْ اللّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ، (روزه، در چند روز معدود) ماه رمضان است؛ ماهی که قرآن، برای راهنمایی مردم ، و نشانه‏های هدایت، و فرق میان حق و باطل، در آن نازل شده است.)«ماه رمضان است كه قرآن در آن فرو فرستاده شده است، تا مردم را راهنمائی كند و نشانه‌ها و آیات روشنی از ارشاد (به حق و حقیقت) باشد و (میان حق و باطل در همه ادوار ) جدائی افكند. پس هر كه از شما ( فرا رسیدن ) این ماه را دریابد،باید كه آن را روزه بدارد.»[3] می توان به کتاب های لغت؛ القاموس، المحیط و المصباح المنیر هم مراجعه نمود.

گذری و نظری به روایات مربوط به ماه مبارک رمضان، این نگاه را به ما می دهد که رمضان، اسمی از اسامی ذات مقدس الهی است. بر این اساس، این ماه را ماه خدا می نمامیم. نکته دیگری که در متون روایی زیاد به آن پرداخته شده، عبادت گاه بودن این روزهای نورانی است، آن چنان که می توان این ماه را، ماه عباداتی چونان روزه، نماز، احیا و... دانست، اما در حوزه های علمیه، حسب سنت سابق که از گذشته گذاشته شده، از این فرصت معنوی جهت ترویج معارف دینی بهره برده می شود و توسعه این امر در این فصل، بسان یک وظیفه عمومی برای حوزه های علمیه و روحانیون ارجمند درآمده، به گونه ای که وقتی نام ماه مبارک رمضان برده می شود، معنای فصل تبلیغ در ذهن مبلغان دینی تبلور پیدا می کند و با این انصراف ذهنی، شاید بتوان معنای فصل تبلیغی را در شمار معانی مجازی ماه رمضان دانست. روزهایی بیش به این فصل احیاگری معارف دینی نمانده و مساجد و مردم، قدوم مبلغان را به انتظار نشسته اند. آن چه در شرایط فرهنگی، سیاسی و اجتماعی موجود، باید بر آن توجه ویژه داشت، آن است که رمز ماندگاری آثار تبلیغ دینی، همت و حرکت بی شائبه در مسیر ترویج دین برای دین است، به گونه ای که مردم، مبلغ را نماد دین باوری، دین مداری و تبلیغ دلسوزانه دین بدانند.با نگاه به رخدادهای پیش و پس از انتخابات باید اذعان داشت که فضای سیاسی، اجتماعی نقاط مختلف کشور و نیز مبلغان، ممکن است متفاوت و ناهمگون باشد، و این امر کار را کمی برای اهالی تبلیغ در این فصل، دقیق تر می نماید. شاخصه هایی که امروز در عرصه اجتماعی شاهد آن هستیم، به گونه و رنگی دیگر در گذشته بوده و عالمان دینی و مبلغان محترم، با تأکید و تکیه بر اصول مشترک مذهبی و عدم ورود در عرصه های اختلافی، مأموریت مهم تبلیغ را با موفقیت انجام داده و این بحران های زمان مند تبلیغی را با تدبیر پشتسر گذاشته اند.تحلیل شرایط فعلی جامعه، به ما می گوید که بستر تبلیغ در کشور دارای فضاهای متفاوتی است و مبلغان برای انجام بهینه وظایف تبلیغی خویش، باید به این مهم، نگاه داشته باشند. به نظر می رسد آنچه باید مورد توجه ویژه روحانیون و فضلای ارجمند قرار گیرد، عدم ورود به مباحث جناحی و عرصه اختلافات سیاسی است که در غیر این صورت، مباحث معارفی نیز تحت الشعاع اختلاف سلیقه ها و دعاوی جناحی قرار خواهد گرفت و بی تأثیر خواهد بود.تأکید بر مواضع کلی نظام اسلامی، مقام معظم رهبری و مراجع عظام تقلید؛ و پرهیز از هتک یا تخریب اشخاص حقیقی و حقوقی، از بایسته های ضروری است که باید مبلغین در تمام آنات تبلیغ به آن نگاه داشته باشند. سخنرانی های تند و غیرمتعارف سیاسی که حاشیه های تندتری را به دنبال خواهد داشت، از عوامل عدم تأثیر مناسب تبلیغ یا تأثیر منفی آن می باشد که پرهیز از آنها و تدبیر حکمت محور، مانایی تبلیغ را تضمین می نماید.امید آنکه به یمن این ماه مبارک، آرامش افزون تر اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جامعه را شاهد باشیم.

پانوشت:
[1]کتاب العین ج7ص39.
[2]لسان العرب ج7 ص160.
[3]سوره بقره آیه 185.

افق حوزه، 21 مرداد 1388 - شماره 237، ص1.